Osiedle Specjalne №87 (Żarowaja) znajduje się w rejonie wierchnietojemskim obwodu archangielskiego. W latach 1940-1941 umieszczono to obywateli polskich, deportowanych z zachodnich terenów USRR i BSRR, należących do kategorii „bieżeńcy”. Według stanu na 01-01-1940 zarejestrowanych było tu 171 osadników specjalnych. Zmarłych grzebano na cmentarzu utworzonym w odległości 500 m od osiedla. Znane są nazwiska pięciu polskich osadników specjalnych zmarłych w os. Żarowaja i prawdopodobnie pochowanych na tym cmentarzu. Po tym, gdy osiedle przestało istnieć, cmentarz nie był używany. W chwili obecnej cmentarz znajduje się w lesie świerkowym, zachowało się kilka kopczyków na mogiłach. W roku 2010 uczestnicy rosyjsko-polskiej ekspedycji ustawili pamiątkowy krzyż. Prócz tego z cmentarza wzięto ziemię do symbolicznego grobu zbiorowego polskich osadników specjalnych rejonu wierchnietojemskiego. Informacja z roku 2011
Znaki pamięci
4 sierpnia uczestnicy ekspedycji Związku Harcerstwa Polskiego, Archangielskiego Stowarzyszenia „Polonia” i uczniów rejonu wierchnietojemskiego ustawili drewniany krzyż.
30 października 2010 roku na cmentarzu dawnego osiedla specjalnego Kriesty odsłonięto pamiątkowy krzyż na symbolicznym grobie zbiorowym Polaków – osadników specjalnych – zmarłych w osiedlach specjalnych rejonu wierchnietojemskiego. W symbolicznym grobie umieszczono ziemię z cmentarzy czterech osiedli specjalnych, w tym z os. Żarowaja.
Opis szczegółowy
Osiedle Specjalne №87 (Żarowaja) znajduje się w rejonie wierchnietojemskim obwodu archangielskiego. W latach 1940-1941 umieszczono to obywateli polskich, deportowanych z zachodnich terenów USRR i BSRR, należących do kategorii „bieżeńcy”. Według stanu na 01-01-1940 zarejestrowanych było tu 171 osadników specjalnych. Zmarłych grzebano na cmentarzu utworzonym w odległości 500 m od osiedla, po drugiej strony rzeki Żarowaja. Według informacji otrzymanych z USC rejonu wierchnietojemskiego obw. archangielskiego sporządzono spis obywateli polskich, zmarłych w os. Ząrowaja (5 nazwisk) i prawdopodobnie pochowanych na tym cmentarzu: A.R. Griszpan, M.I. Karpa (Karp), M.W. Korieniewa, T.N. Kronenberg, M.A. Morgiensztiejn. Po tym, gdy osiedle przestało istnieć, cmentarz był porzucony. W chwili obecnej jest praktycznie stracony. Sądząc po młodym lesie świerkowym, porastającym jego teren, cmentarz ucierpiał w czasie pożaru lasu. Widocznych jest kilka kopczyków mogilnych. W roku 2010 zorganizowano ekspedycję po osiedlach specjalnych rejonu wierchnietojemskiego. Udział w niej brali uczniowie ze wsi Sojga (rejon wierchnietojemski), przedstawiciele Stowarzyszenia „Polonia” (Archangielsk), Związek Harcerstwa Polskiego (Warszawa). Na terenie byłego os. spec. zlokalizowano resztki 14 baraków, w miejscu osiedlowej piekarni nad rzeką Żarowaja znaleziono formy do pieczenia chleba (zostały one poźniej przekazane do Muzeum Sołombalskiego Domu Twórczości Dziecięcej w Archangielsku). Uczestnicy ekspedycji sporządzili plan osiedla. Na cmentarzu ustawiono drewniany Krzyż Pamięci, a także pobrano ziemię do symbolicznej mogiły zbiorowej polskich os. specjalnych rej. wierchnietojemsgiego.
Osoby
Griszpan Abram s. Rachmiela (ur. w Pułtusku, Żyd, mieszkał w Lidzie, pow. lidzki, obw. Baranowicze (?) Deportowany w roku 1940 do obw. archangielskiego, do os. Żarowaja przybył 13-07-1940 roku. Zmarł 08-08-1940 tamże. Jego nazwisko umieszczono na liście zmarłych umieszczonej na symbolicznej mogile obywateli polskich w os. Kriesty
Karpa Mendel s. Icka (ur. w Pułtusku, Żyd, wykszt. podst., mieszkał w Lidzie, pow. lidzki, obw. Baranowicze (?) Deportowany w roku 1940 do obw. archangielskiego, do os. Żarowaja przybył 13-07-1940 roku. Zmarł 09-07-1941 tamże. Jego nazwisko umieszczono na liście zmarłych umieszczonej na symbolicznej mogile obywateli polskich w os. Kriesty
Korieniewa Maria c. Włodzimierza ob. polska, deportowana z zachodnich terenów USRR lub BSRR, przebywała na osiedleniu specjalnym w os. Żarowaja. Zmarła 13-08-1941 tamże. Jej nazwisko umieszczono na liście zmarłych umieszczonej na symbolicznej mogile obywateli polskich w os. Kriesty
Kronenberg Tauba c. Nachmana deportowana z zachodnich terenów USRR lub BSRR, przebywała na osiedleniu specjalnym w os. Żarowaja. Zmarła 18-08-1941 tamże. Jej nazwisko umieszczono na liście zmarłych umiesczonej na symbolicznej mogile obywateli polskich w os. Kriesty
Morgensztejn Mejer s. Abrama ur. 1880 (wg innych danych 1874) w mieście Rużon w Polsce. Żyd, niepiśmienny, mieszkał w Lidzie, pow. lidzki, obw. Baranowicze (?) Deportowany w roku 1940 do obw. archangielskiego, do os. Żarowaja przybył 13-07-1940 roku. Zmarł 22-02-1940 tamże. Jego nazwisko umieszczono na liście zmarłych umiesczonej na symbolicznej mogile obywateli polskich w os. Kriesty