Nazwa nekropolii

Cmentarz dawnego osiedla specjalnego „Monastyriok”

Lokalizacja

Cmentarz znajduje się na terenie czynnego cmentarza w miejscowości Priwodino – rejon kotłaski, obwód archangielski

Krótki opis

W latach 1929-1941 na cmentarzu tym chowano zmarłych w osiedlu specjalnym „Monastyriok” znajdującym się w odległości 3 km od Priwodino, na brzegu Małej Północnej Dźwiny. Od roku 1929 przebywali tam rozkułaczeni chłopi z Ukrainy, Białorusi i południowych regionów ZSRR. W latach 1940-1941 w osiedlu tym umieszczono około 600 obywateli polskich – osadników, deportowanych z zachodnich obwodów Ukrainy i Białorusi. Liczba pochowanych na cmentarzu „Monastyriok” osadników specjalnych i internowanych/deportowanych obywateli polskich nie jest znana. Na podstawie Bazy Danych „Польские спецпереселенцы в Архангельской области” [„Polscy osadnicy specjalni w obwodzie archangielskim], sporządzonej przez IC UWD [Centrum Informacyjne Urzędu Spraw Wewnętrznych] Obwodu Archangielskiego we współpracy z NIPC [Centrum Naukowo-Informacyjno-Edukacyjne] „Memoriał” w Moskwie, utworzono imienną listę 62 osób, które zmarły w osiedlu specjalnym „Monastyriok”. Nie wiadomo, na której części cmentarza dokonywano pochówków osadników specjalnych [obywateli radzieckich]. Ta część cmentarza, gdzie chowano obywateli polskich zajmuje około 150 m kw., jest porośnięta lasem, a w miejscach grobów widoczne są charakterystyczne zapadliska gleby. Według wspomnień zmarłych grzebano bez trumien, w grobach indywidualnych, ustawiając na nich krzyże ze związanych gałęzi. W roku 2002, z inicjatywy dyrektora Szkoły Średniej №4 w Kotłasie A. I. Smolinej, siłami uczniów wysprzątano las w tej części cmentarza, gdzie chowano obywateli polskich. Na obwodzie ustawiono dziesięć tabliczek informacyjnych z tekstem [w języku rosyjskim]: "На этом участке захоронены в 1940–1941 гг. вывезенные с родины поляки. Кружок «Чтобы помнили»" [W tej części cmentarza pochowani są Polacy wywiezieni z Ojczyzny w latach 1940-1941. Koło «Aby pamiętali»”]. W czerwcu 2012 roku deleagacja polska z Tarnowa ustawiła pamiątkowy krzyż. Informacje wg stanu na rok 2012.

Odnośnik do Google map

Opis (wygląd zewnętrzny)

Część cmentarza, na której pochowani są obywatele polscy, zajmuje ok. 150 m kw., jest porośnięta lasem. W miejscach grobów widoczne są charakterystyczne zapadliska gruntu, według wyników oglądzin zachowało się ok. 15 mogił (stan na rok 2008).

Typologia obiektów

nekropolie/miejsca pochówków zesłańców i osadników specjalnych

Znacznik tematyczny

zsyłka, deportacja, osiedlenie specjalne

życie w niewoli/śmierć i pogrzeby

Krajobraz

Obszar

Pochówki obywateli polskich zajmują ok. 150 m kw.

Granice

Obszar, na którym pochowani są obywatele polscy oznakowany jest tabliczkami na drzewach, umocowanymi na wysokości ok. 3 m.

Lata pochówków

Pochówki obywateli polskich – lata 1940-1941, Polacy mieszkali tu przez pół roku, później na mocy umowy polsko-radzieckiej byli przeniesieni na południe (Kazachstan).

Od kiedy dokładna data

Do kiedy (dokładna data)

Kto jest pochowany

Obywatele polscy - „osadnicy”.

Informacje o pochowanych (w tym spisy)

Sporządzono listę 61 osób, plus jedna osoba, która zmarła w drodze na miejsce osiedlenia specjalnego. Listę sporządzono na podstawie Bazy Danych „Польские спецпереселенцы в Архангельской области” [„Polscy osadnicy specjalni w obwodzie archangielskim], sporządzonej przez IC UWD [Centrum Informacyjne Urzędu Spraw Wewnętrznych] Obwodu Archangielskiego we współpracy z NIPC [Centrum Naukowo-Informacyjno-Edukacyjne] „Memoriał” w Moskwie.

Rodzaj pochówku

Stan zachowania

Liczba pochowanych osób

Prace poszukiwawcze

Ekspertyza

Powtórne pochówki

Opiekun

Znaki pamięci

Krzyż pamiątkowy (2012).

Status

brak

Legenda (opis szczegółowy)

Czynny cmentarza osady Priwodino (rej. kotłaski, obw. archangielski). Od roku 1929 do 1941 chowano tu osoby zmarłe w osiedlu specjalnym „Monastyriok”, znajdującym się w odległości 3 km od Priwodino, na brzegu Malej Północnej Dwiny. Od roku 1929 przebywali w nim rozkułaczeni chłopi z Ukrainy, Białorusi i południowych regionów ZSRR, w latach 1940-1941 umieszczeni byli obywatele polscy (około 600 osób) - deportowani z zachodnich obwodów Ukrainy i Białorusi („osadnicy”).

Dokładna liczba pochowanych osadników specjalnych i deportowanych Polaków nie jest znana. Na podstawie Bazy Danych „Польские спецпереселенцы в Архангельской области” [„Polscy osadnicy specjalni w obwodzie archangielskim], sporządzonej przez IC UWD [Centrum Informacyjne Urzędu Spraw Wewnętrznych] Obwodu Archangielskiego we współpracy z NIPC [Centrum Naukowo-Informacyjno-Edukacyjne] „Memoriał” w Moskwie, utworzono imienną listę 62 osób (61+1 osoba zmarła w obwodzie archangielskim w drodze na miejsce osiedlenia) , które zmarły w osiedlu specjalnym „Monastyriok”. Spisu tego nie można jednak uważać za pełny i absolutnie dokładny. Po pierwsze – figurująca w spisie data przybycia (29-02-1940), to data przybycia nie do osiedla specjalnego, a do obwodu archangielskiego. Polskich os. specjalnych przywieziono najpierw do stacji Mołodych (?), potem przewożeni byli oni gdzieś jeszcze, a dopiero potem do os. Monastyriok. Oznacza to, że osoby zmarłe w marcu niekoniecznie zmarły w osiedlu Priwodino (dotyczy to zwłaszcza osób zmarłych na początku marca). Po drugie - A.E. Gurjanow (jeden z twórców bazy danych) uważa, że na cmentarzu tym mogli zostać pochowani także inni Polacy, którzy w jakiś sposób znaleźli się w os. specjalnym (na przykład osoby, które po amnestii w roku 1941 przyjechały do swoich krewnych z innych osiedli). Po trzecie - jest możliwe, że pierwszych zmarłych chowano w innej części cmentarza, a część nazywana „polską” mogła powstać poźniej. I po czwarte – w spisie brakuje danych o zwolnieniu [z osiedlenia specjalnego] szeregu osób, przypuszczalnie część z nich z nich mogła umrzeć. W roku 2012 członek KKPOD [Kotłaski Kulturalno-Oświatowy Ruch Społeczny] „Kotłaska Polonia”, S.A. Guszczinyj, sporządził jeszcze jedną listę pochowanych obejmującą 59 osób.

Część cmentarza, na której chowano osadników specjalnych [rozkułaczonych] nie jest zlokalizowana. Ta część, na której grzebano obywateli polskich zajmuje ok. 150 m kw., jest zarośnięty lasem, w miejscach mogił widoczne są charakterystyczne zapadliska gruntu. Według wspomnień miejscowych mieszkańców, zmarli byli chowani w grobach indywidualnych, bez trumien. Na grobach ustawiano krzyże ze związanych gałęzi. W roku 2002, z inicjatywy dyrektora Szkoły Średniej №4 w Kotłasie A.I. Smolinej, siłami uczniów wysprzątano las w tej części cmentarza, gdzie chowano obywateli polskich. Na obwodzie ustawiono dziesięć tabliczek informacyjnych z tekstem [w języku rosyjskim]: "На этом участке захоронены в 1940–1941 гг. вывезенные с родины поляки. Кружок «Чтобы помнили»" [W tej części cmentarza pochowani są Polacy wywiezieni z Ojczyzny w latach 1940-1941. Koło «Aby pamiętali»”]. W czerwcu 2012 roku deleagacja polska z Tarnowa ustawiła pamiątkowy krzyż.

Uroczystości

Nie odbywają się

Ograniczenia dostępności

Dostęp swobodny

Osoby

Gurjanow Aleksandr Edmundowicz – sporządził listę pochowanych

Guszczin Siergiej Andriejewicz - sporządził listę pochowanych

Smolina Aliewtina Innokientiewna – inicjator prac porządkowych

Odnośnik do muzeum

Stan zapisów

Bibliografia

na stronie WMG

Typologia

Współrzędne geogr.

Odnośnik dla wyszukiwarki Google

Źródła

Liczba dokumentów, fotografii publikacji

Uwagi

Odnośnik przedmiotowy

Poł. geograficzne

Grupy tematyczne

Czy pokazywać na stronie?