Lewaszowskaja Pustosz

link do strony w WMG

Lewaszowskaja Pustosz – uroczysko w pobliżu stacji kolejowej Lewaszowo, obecnie w granicach Sankt Petersburga. Było używane jako miejsce pochówku osób zmarłych i zabitych więzieniach Leningradu od września 1937 do roku 1954. W roku 1937 teren (o pow. 11,5 ha) został ogrodzony wysokim płotem i objęty strażą. Wydzielenie działki nr 28 i części działki nr 27 Pargołowskiej Daczy nastąpiło na wniosek Komendantury UNKWD LO (Zarządu NKWD Obw. Lenigradzkiego) przez Grupę Specjalną Zarządu Lasów Specjalnego Przeznaczenia (nr 20/1 n.o. z 25.02.1938). W roku 1965 Zarząd KGB Obwodu Leningradzkiego oficjalnie zamknął uroczysko jako miejsce pochówków, na podstawie zeznań kierowców sporządzono schemat grobów. Po roku 1965 teren nadal był tajny: straż z psami, płot. Płot i bramę wjazdową odnowiono w latach 1975-1976. Według danych Zarządu FSB Sankt Petersburga i Obwodu Leningradzkiego na cmentarzu Lewaszowskaja Pustosz pochowanych jest 19450 osób (w tym około 8000 osób rozstrzelanych w latach Wielkiego Terroru). Nazwiska pochowanych nie są znane. Wyjątkiem jest lista 6 osób (A.A. Kuzniecow, P.S.Popkow, N.A.Wozniesienskij, Ja.F.Kapustin, P.G.Łazutin, M.I.Rodionow) rozstrzelanych 1 października 1950 roku („sprawa Lenigradzka”), pochówek ten jest zaznaczony na planie oraz lista 4 osób (W.S.Abakumow, A.G.Leonow, W.I.Komarow, M.T.Lichacziew) rozstrzelanych 19 grudnia 1954 roku („sprawa Abakumowa”). Miejsce pochówków „Lewaszowskaja Pustosz” zostało odkryte wiosną 1989 roku przez grupę poszukiwawczą Stowarzyszenia „Memoriał” pod kierownictwem W.T. Murawskiego, w lipcu Stowarzyszenie „Memoriał” ustawił Kamień Pamięci, bez napisów. 8 lipca 1989 roku decyzją Komitetu Wykonawczego Rady Miasta Leningradu (nr 544) nadano status Cmentarza Memorialnego Ofiar Represji Politycznych. Przyjęto też decyzje dotyczące utrzymywania obiektu. 1 czerwca zlikwidowano straż, a teren przekazano miastu (do tego czasu Stowarzyszenie „Memoriał” organizowało wstęp na cmentarz Lewaszowskaja Pustosz po wcześniejszym uzgodnieniu). W latach 1989-1990 z udziałem Trustu GRII (Trust Geodezyjno-Poszukiwawczy) i WNIGRI (Wszechzwiązkowy/Ogólnorosyjski Naftowy Naukowo-Badawczy Instytut Geologiczny) przeprowadzono badania i dokumentowanie terenu. Wykonano dokumentacje fotograficzną, wyznaczono granice dołów i rowów, dokonano wybiórczych wykopów. Wyniki badań nie są jednak opublikowane, a granice nie są oznaczone w terenie. Na terenie cmentarza widoczny są zapadliska gruntu w miejscach rowów i dołów, zachowały się pomieszczenia gospodarcze, wartownia, ogrodzenie zewnętrzne. Od wiosny 1989 roku zaczęło się tu żywiołowe zagospodarowanie cmentarza prowadzone przez krewnych i bliskich zamordowanych w latach terroru. W chwili obecnej znajduje się tu ponad 700 personalnych znaków pamięci i nagrobków, wszystkie one mają symboliczny charakter. Siłami stowarzyszeń i związków narodowościowych ustawionych zostało ponad 20 znaków etnicznych i wyznaniowych. 6 czerwca 1993 roku, z inicjatywy Zrzeszenia Ofiar Bezpodstawnych Represji w Sankt Petersburgu, zbudowano dzwonnicę z umieszczonym na niej dzwonem (autor projektu – A.G.Lieliakow). Dzwon odlano na koszt Leningradzkiego Oddziału Rosyjskiej Fundacji Pokoju w fabryce „Monumientskulptura”. W roku 1995 decyzją mera Petersburga A.A. Sobczaka powstał pomnik „Moloch totalitaryzmu” (rzeźbiarze – N.P. Galickaja, W.A.Gambarow). W czasie Dni Pamięci Ofiar Represji Politycznych - w pierwszą sobotę czerwca i 30 października na Cmentarzu Lewaszowskaja Pustosz odbywają się uroczystości żałobne z udziałem organizacji społecznych, przedstawicieli władz miejskich i korpusu dyplomatycznego.