Kotłas

Kotłas, cmentarz więźniów Oddziału GUŁŻDS NKWD

Cmentarz obozowy Kotłaskiego Oddziału GUŁŻDS NKWD [Zarządu Głównego Obozów Budowy Kolei Ludowego Komisariatu Spraw Wewnętrznych] na lewym brzegu Małej Północnej Dwiny w części zalewowej, na terenie przylegającym do mostu kolejowego od strony Wielkiego Ustiuga. W latch 1941-1943 chowano tu więźniów pracujących na budowie Mostu Kotłaskiego. Kotłaski Oddział GUŁŻDS NKWD został utworzony w styczniu 1940 roku w celu budowy mostu przez Małą Północną Dwinę (obiekt nr 10) poprzez scalenie podobozów Kotłasłagu [Kotłaskiego Rolniczego Obozu Pracy Poprawczej], Siewżiełdorłagu [Północnego Kolejowego Obozu Pracy Poprawczej] (na prawym brzegu) i Siewdwinłagu [Północnodwinskiego Obozu Pracy Poprawczej] (na lewym brzegu) i oddziałów trudarmiejców [mobilizowanych do pracy]. Oddziałów tych było 50 Według danych I.A. Dubrowinoj przy budowie mostu zginęło 24 946 osób. Większość z nich pochowana jest na prawym brzegu w Zaowrażiu, szacuje się,że na lewym brzegu pochowano około 5000 osób. Grzebani byli w grobach zbiorowych, nawiska i liczba osób pochowanych na tym cmentarzu nie są znane. Po zakończeniu budowy mostu (otwarto go w czerwcu 1942 roku, budowe zakończono w roku 1943) teren na lewym brzegu nie był używany. W roku 2008 obok terenu dawnego cmentarza obozowego ustawiono Krzyż Pamięci z napisem: "Жертвам Сталинских репрессий. 25 000 заключенных, погибших при строительстве железнодорожного моста на Северной Двине. 1941-1943 г." [„Ofiarom Stalinowskich Represji. 25 000 więźniów, którzy zginęli przy budowie mostu kolejowego na Północnej Dwinie w latach 1941-1943]. Krzyż został ustawiony siłami grupy inicjatywnej odbudowy świątyni Wondakuriewskiej, znajdującej się nieopodal. Przewodniczącym grupy był Zubachin Wiktor Pietrowicz. Uroczystość odsłonięcia i poświęcenia krzyża miała miejsce 30-10-2008 roku. Dokumentacja fotograficzna z 04-06-2009.